آناتومی دهان و دندان
اولین عضو دستگاه گوارش بدن دهان است که از لب‌ها شروع می شود و به حلق متهی می گردد. آب و مواد غذایی برای گوارش اول وارد این عضو از بدن می شود و چهار عمل اصلی این بخش شامل جویدن و کمک به هضم غذا، حس چشایی، تکلم و تنفس می باشد. دهان شامل حفره دهان، دندان ها، زبان، بزاق و غدد بزاقی، لثه، لب ها و سقف دهان است.
در حفره دهانی فک بالا ثابت بوده ولی فک پایین متحرک بوده و عمل باز و بسته شدن دهان را به عهده دارد. در داخل استخوان های هر فک حفره هایی وجود دارد که ریشه دندان ها درون آن قرار می گیرد. اولین قدم در راه گوارش غذا خرد کردن و جویدن مواد غذایی است که توسط دندان ها انجام می شود. در ادامه این مطلب به آناتومی دندان می پردازیم.
آناتومی دندان
دندان بخش کوچکی از آناتومی بدن را تشکیل می دهد ولی با این حال از بخش های متعددی تشکیل شده که همه آنها در کنار هم نقش موثری در غذا خوردن و صحبت کردن ایفا می کنند. به طور کلی آناتومی دندان از سه جزء آب، مواد ارگانیک و مواد غیر ارگانیک تشکیل شده است.
به طور معمول هر انسانی 32 دندان دائمی دارد که 16 عدد آن بر روی فک بالا و 16 عدد دیگر بروی فک پایین قرار دارند. اما گاهی اوقات به دلایل مختلفی مثل ژنتیک، نقص مادرزادی و یا مشکلات مربوط به رویش دندان‌ها، این احتمال وجود دارد که تعداد دندان‌های موجود در دهان فرد بیشتر یا کمتر از این مقدار باشند.
به طور کلی در افراد بالغ در هر نیمه فک دو دندان پیشین، یک دندان نیش با نوک تیز، دو دندان آسیای کوچک و سه دندان آسیای بزرگ وجود دارد. آخرین دندان آسیای بزرگ دندان عقل نامیده می شود. دندان عقل که به آن آسیای سوم نیز گفته می شود، آخرین دندان در هر قوس فکی است که بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی می روید.
انواع دندان و عملکرد آنها
دندان های پیشین: به چهار دندان میانی فک بالا و پایین دندان های پیشین یا ثنایا می گویند. با کمک این دندان ها غذا را می گیریم، تکه تکه کرده و می بریم. این دندان ها دارای لبه تیزی بوده و سطح مقطع در این دندان ها عرض زیادی دارد و باریک است.
دندان نیش: این دندان که دندان نوک تیز نامیده می شود در هر یک از دو طرف دندان های پیشین وجود داشته و برای نگه داشتن و بریدن مواد غذایی استفاده می شوند.
دندان آسیای کوچک: به این دندان ها پرمولر نیز گفته می شود و دو عدد هستند و به کمک برآمدگی هایی که بر روی آنها وجود دارد برای خرد کردن و بریدن مواد غذایی استفاده می شوند.
دندان های مولار یا آسیای بزرگ: این دندان ها دارای سطحی صاف و وسیع هستند که در عقب دهان قرار دارند. این دندان ها برای له کردن، جویدن و ساییدن مواد غذایی استفاده می شوند.
دندان عقل: این دندان ها 4 تا هستند و به آنها دندان آسیای سوم نیز می گویند. این دندان ها از 18 سالگی به بعد در می آیند و غالبا کشیده می شوند.
بخش های مختلف دندان
در انسان بالغ هر دندان شامل قسمت های مختلفی است که در اینجا به آنها اشاره می کنیم.
ریشه دندان: بخشی از دندان، ریشه آن است که از خط لثه پایین می رود و وارد استخوان های فک بالا و فک پایین می شود. درواقع این ریشه است که دندان ها را درون دهان نگه می دارد. دندان ها از نظر تعداد ریشه مختلف بوده و بعضی دارای یک، دو و یا سه ریشه هستند. این ریشه ها می توانند به هم جوش خورده و یا از یکدیگر جدا باشند.
تاج دندان: به بخش بالایی دندان که بالای لثه قرار دارد و هنگام مشاهده داخل دهان دیده می شود تاج دندان می گویند. تاج بخشی از دندان است که با مینا پوشیده شده است.
مینای دندان: سخت ترین بافت موجود در بدن انسان مینای دندان است. مینای دندان بافتی سفید رنگ است که تاج دندان را می پوشاند. مینای دندان وظیفه حفاظت از عاج را به عهده دارد. تنها بافتی است که هیچ سلول زنده ای در آن وجود ندارد مینای دندان است و چون زنده نیست، نمی تواند پس از پوسیدگی یا آسیب دیدگی خود را ترمیم کند.
عاج دندان: بخش اصلی هر دندان را عاج تشکیل داده و تقریبا در تمام طول دندان وجود دارد. عاج بافتی سخت تر از استخوان است ولی مواد معدنی آن از مینای دندان کمتر است.
گردن یا طوق دندان: این بخش از دندان در ناحیه خط لثه قرار دارد و بخش جدا کننده دندان در خط لثه است. در این قسمت از دندان، ریشه و تاج دندان به هم می رسند.
پالپ دندان: داخلی ترین بخش دندان که داری بافتی نرم است را پالپ دندان می گویند. پالپ دندان از رگ های خونی، فیبرهای عصبی و بافت پیوندی تشکیل شده است. این بخش از دندان زیر عاج قرار دارد و از تاج تا نوک ریشه کشیده شده است.
سمنتوم: یک لایه نازک که سطح ریشه دندان را می پوشاند سمنتوم می گویند. فیبرهای رباط پیرامون دندان در این قسمت قرار دارند.
لثه: در اصطلاح تخصصی به بافت لثه ژینژیوا گفته می شود. لثه بافتی صورتی رنگ و نرم است که از استخوان فک و ریشه های دندان محافظت می کند و گردن دندان را می پوشاند.
حفره استخوانی: این قسمت از استخوان فک ریشه دندان را احاطه کرده و دندان را در جای خود نگه می دارد.
رباط پریودنتال: این رباط دندان را محکم در حفره آن نگه می دارد. این رباط از گروهی از فیبرهای بافتی پیوندی تشکیل شده است.
کانال ریشه: فضای باز داخل ریشه را کانال ریشه دندان و یا کانال پالپ می گویند. عصب ها و رگ های خونی مرتبط به بافت بیرونی اطراف از راه کانال ریشه وارد پالپ می شود.
کانال فرعی: کانال های کوچکتری که از کانال اصلی ریشه منشعب می شوند. کانال فرعی در داخل عاج تا رباط پریودنتال امتداد دارد.
دندان های شیری و دائمی چه موقع شروع به رویش می کنند؟
دندان های شیری معمولا در سن ۶ ماهگی ظاهر می شوند و همگی باید تا ۳۰ ماهگی در مکان های خود جا بیفتند. پس از این مرحله، در حدود ۶ سالگی، ۳۲ دندان دائمی شروع به رشد می کنند. مرحله ۶ تا ۱۱ سالگی معمولا به نام دوره مختلط دندان شناخته می شود، زیرا در این بازه زمانی هم دندان های شیری و هم دندان های دائمی در دهان وجود دارند.
به طور معمول، در بازه سنی ۶ تا ۱۲ سالگی، دندان های شیری به تدریج با دندان های دائمی جایگزین می شوند (به جز دندان های عقل). دندان ها معمولا به صورت موازی رشد می کنند، به عنوان مثال، دندان آسیاب بالایی سمت چپ همزمان با دندان آسیاب بالایی سمت راست (دندان همتای خود) رشد می کند.
بیماری ها و مشکلات شایع دهان
همانطور که در مورد آناتومی و رشد طبیعی دندان آموختید، به همان اندازه مهم است که با برخی از مشکلات و اختلالات دهان آشنا شوید. در حالی که برخی از اختلالات نظیر شکاف کام را نمی توان پیش بینی کرد، اما راه هایی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان و مشکلات شایع تری چون التهاب لثه و پریکرونیت (که به التهاب بافت اطراف دندان عقل معروف است) وجود دارد.
این مشکلات ممکن است منجر به از دست دادن زودرس دندان ها شوند. اهمیت بهداشت دهان در کاهش خطر بیماری های قلبی نیز اثبات شده است. سایر شرایط سلامتی مانند دیابت نیز ممکن است خطر ابتلا به ژنژیویت ( التهاب لثه) و بیماری پریودنتال را افزایش دهند.
همانطور که روزانه دندان های خود را با مسواک و نخ دندان تمیز می کنید، مهم است که برای معاینه سالانه دهان، زبان و لثه های خود به دندانپزشک مراجعه کنید. تشخیص زود هنگام و درمان هر گونه مشکل، شانس شما را برای جلوگیری از عوارض و بهره بردن از بهترین نتیجه درمان افزایش می دهد.
بیماری ها و مشکلات شایع دندان
با رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و اجرای منظم معاینات می توانید از بسیاری از مشکلات و اختلالات شائع دندان جلوگیری کنید. دندان های عقل، ممکن است باعث مشکلاتی چون نهفتگی یا عفونت شوند و نیاز به درمان حرفه ای داشته باشند. اختلالات اکلوژنیکی مانند تراکم بیش از حد دندان ها نیز به درمان ارتودنسی دندان نیاز دارند.
دندان های حساس برای بسیاری از افراد مشکل ساز و نیازمند درمان هستند. حتی عادت هایی که به نظر معمولی می آیند، مثل دندان قروچه، می توانند به مشکلات بدی منجر شوند. دندان قروچه می تواند به خراب شدن سطح دندان ها، دردهای فک و حتی شکست دندان ها منجر شود.
با مراجعه منظم به دندانپزشک، می توانید از وقوع این مشکلات جلوگیری کرده و دندان های خود را تا مدت طولانی در وضعیت سلامت حفظ کنید.
مزایای دریافت نوبت از کلینیک تاج دنتال
برخی از افراد به دلیل مشغله های زیاد فرصت ندارند در طول روز برای دریافت خدمات دندانپزشکی به کلینیک مراجعه نمایند. اما شما می توانید در هر ساعت از شبانه روز برای دریافت خدمات به کلینیک تاج مراجعه نمایید. ما یک کلینیک شبانه روزی هستیم که همه روزه حتی روزهای تعطیل باز هستیم. چنانچه یک مورد اورژانسی داشته باشید یا یک ویزیت معمولی، ما همیشه آماده خدمت رسانی به شما هستیم.😊
مراقبت از دهان و دندان
با توجه به مراقبت مناسب از دندان های خود و رعایت نکات بهداشت دهان و دندان، می توانید از بروز بسیاری از مشکلات و شرایط مرتبط با دندان جلوگیری کنید. به منظور حفظ دندان های سالم و قوی خود، لطفاً به توصیه ها و نکات زیر توجه کنید:
- روزانه دو بار دندان های خود را با استفاده از مسواک و خمیر دندان بشویید.
- روزی یک بار از نخ دندان برای تمیز کردن فضاهای میان دندان ها استفاده کنید.
- هر سه ماه یکبار، مسواک خود را تعویض کرده تا به بهترین شکل از آن استفاده کنید.
- هر 6 ماه یکبار، برای تمیزی و جرمگیری دندان، به دندانپزشک مراجعه کنید.
- مصرف غذاهای حاوی قند و نوشیدنی های شیرین را به حداقل برسانید تا از تاثیرات مضر آنها بر دندان ها کاسته شود.
- اگر سیگار می کشید، با پزشک خود در مورد راه های ترک این عادت مضر صحبت کرده و پشتیبانی لازم را برای ترک سیگار دریافت کنید.
سوالات پرتکرار در مورد آناتومی دهان و دندان
یک دندان از مینا، عاج، سمنتوم و بافت پالپ تشکیل شده است. قسمتی از دندان که در معرض حفره دهان قرار دارد به عنوان تاج دندان شناخته می شود و قسمت زیر تاج دندان به عنوان ریشه دندان شناخته می شود.
بله، هر دندان دارای اعصاب و عروق خونی است که وظیفه تامین مواد مغذی آن را بر عهده دارد. عصب در ریشه دندان وجود دارد.