صدا دادن فک؛ علت، درمان و هرآنچه باید بدانید!

تصور کنید در حال جویدن غذا یا خمیازه کشیدن هستید که ناگهان صدای “کلیک” یا “ترق” از فک خود می‌شنوید. این صدا ممکن است شما را نگران کند و این سوال در ذهنتان ایجاد شود که “آیا صدا دادن فک من نشانه یک مشکل جدی است؟” پاسخ این سوال به عوامل متعددی بستگی دارد.

صدا دادن فک که در اصطلاح پزشکی به آن Jaw Popping می‌گویند، می‌تواند از مشکلات عضلانی و مفصلی گرفته تا عوامل عصبی و حتی عادت‌های روزمره ما دلایل مختلفی داشته باشد. در این مقاله از دندانپزشکی شبانه روزی تاج، به بررسی علل، راه‌های درمان و روش‌های پیشگیری از این مشکل می‌پردازیم و تمام سوالاتی که ممکن است در این زمینه داشته باشید، پاسخ می‌دهیم.

علت‌های اصلی صدا دادن فک؛ چرا فک شما صدا می‌دهد؟

صدا دادن فک همیشه نشانه‌ای از مشکل جدی نیست. در برخی موارد، این صداها بدون هیچگونه درد یا ناراحتی وجود دارند و به خودی خود برطرف می‌شوند. اما در صورت تداوم صداها یا  وجود علائم دیگر، مراجعه به پزشک ضروری است. صدا دادن فک می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:

۱. اختلال مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ Disorder)؛ از شایع‌ترین دلایل صدا دادن فک

مفصل گیجگاهی-فکی (Temporomandibular Joint TMJ) یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که فک را به جمجمه متصل می‌کند. اختلال در این مفصل (TMJ Disorder) یکی از شایع‌ترین دلایل صدا دادن فک است. این اختلال می‌تواند ناشی از:

• التهاب مفصل
• ساییدگی یا جابجایی دیسک مفصلی
• اسپاسم عضلات فک باشد

به نقل از clevelandclinic.org، حدود 5 تا 12درصد از افراد بالغ درجاتی از مشکلات TMJ دارند؛ اما همه آن‌ها صدا دادن فک را تجربه نمی‌کنند.

۲. دندان قروچه و فشار دادن دندان‌ها (Bruxism)؛ علت غیر ارادی صدا دادن فک

دندان قروچه که معمولاً در خواب رخ می‌دهد، فشار زیادی به مفصل فک وارد می‌کند. این عادت مخرب می‌تواند منجر به:

• ساییدگی دندان‌ها
• درد فک و سردردهای مزمن
• صدا دادن فک هنگام جویدن یا باز و بسته کردن دهان شود.

توصیه: استفاده از محافظ دندان شبانه (Night Guard) می‌تواند به کاهش فشار روی فک و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کند.

۳. دررفتگی دیسک مفصل فک؛ چرایی احتمالی تق تق صدا دادن فک

در داخل مفصل فک، دیسکی وجود دارد که حرکت نرم و بدون اصطکاک فک را امکان‌پذیر می‌کند. در برخی موارد، این دیسک ممکن است از جای خود خارج شده و موجب تق تق صدا دادن فک شود. علائم این مشکل شامل:

• قفل شدن فک
• درد در ناحیه گیجگاهی
• کاهش دامنه حرکتی فک است.

توجه: اگر علاوه بر صدا دادن، احساس می‌کنید فکتان “گیر” می‌کند، باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.

۴. آرتروز فک (Arthritis)؛ دلیل صدا دادن فک به ویژه در افراد مسن

التهاب مفصل فک (آرتروز) به مرور زمان باعث تخریب غضروف محافظ مفصل می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به درد و صدا دادن فک شود. شایع‌ترین انواع آرتروز که بر فک تأثیر می‌گذارند، عبارتند از :

• استئوآرتریت (Osteoarthritis)
• آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis)

افراد مسن و کسانی که سابقه خانوادگی آرتروز دارند، بیشتر در معرض این نوع مشکلات قرار دارند.

۵. صدمات و تروما به فک؛ علتی برای صدا دادن فک

اگر در گذشته دچار آسیب به فک، مثلاً تصادف یا ضربه شدید شده‌اید، این می‌تواند دلیل صدا دادن فک شما باشد. آسیب‌های وارده می‌توانند باعث جابجایی دیسک مفصل یا التهاب شوند که در طولانی‌مدت به مشکلات مزمن تبدیل خواهد شد.

نکته: پس از هرگونه آسیب شدید به فک، حتی اگر در ابتدا علائمی نداشته باشید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی صدا دادن فک خطرناک است؟

بسیاری از افراد گهگاه صدا دادن فک را تجربه می‌کنند، اما برخی علائم هشداردهنده نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تر است:

• درد مداوم یا افزایش‌یافته در فک و اطراف گوش
• قفل شدن فک یا دشواری در باز و بسته کردن دهان
• سردردهای مکرر همراه با صدای فک
• حساسیت دندان‌ها بدون دلیل مشخص
• تغییر در نحوه بسته شدن دندان‌ها روی هم

اگر هر یک از این علائم را دارید، بهتر است به دندان‌پزشک یا متخصص فک و صورت مراجعه کنید. پزشک با بررسی علائم، معاینه فیزیکی و گاهی با روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی دندان یا ام آر آی، مشکل را تشخیص می‌دهد.

راه‌های درمان صدا دادن فک؛ از تغییرات ساده تا جراحی

پس از تشخیص دقیق علت صدا دادن فک، پزشک بهترین روش درمانی را با توجه به شرایط شما تعیین خواهد کرد. خوشبختانه، بسیاری از موارد صدا دادن فک با روش‌های غیر جراحی قابل درمان است. در ادامه به بررسی روش‌های مختلف درمان این عارضه و توصیه‌های مهم برای بهبود و پیشگیری از آن می‌پردازیم.

1. تغییر عادات روزمره؛ ساده‌ترین راهکار

یکی از موثرترین روش‌های کاهش و حتی از بین بردن صدا دادن فک، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و عادات روزمره است. این تغییرات ساده اما کاربردی، می‌توانند فشار وارده بر مفصل گیجگاهی-فکی را کاهش داده و عملکرد آن را بهبود ببخشند. برخی از این تغییرات عبارتند از:

• اجتناب از جویدن غذاهای سخت و آدامس: مصرف مداوم غذاهای سفت مانند آجیل، ته‌دیگ و یخ، می‌تواند فشار مضاعفی بر مفصل فک و ایمپلنت دندان وارد کند. همچنین جویدن طولانی‌مدت آدامس باعث افزایش تنش عضلات فک می‌شود.
• کاهش حرکات غیرضروری فک: برخی افراد به طور ناخودآگاه عادت دارند که فک خود را قفل کرده یا مدام دندان‌هایشان را روی هم فشار دهند. آگاهی از این عادت‌ها و کنترل آن‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد مفصل فک کمک کند.
• صحیح نشستن و ایستادن: وضعیت نامناسب سر و گردن می‌تواند فشار غیرضروری روی فک ایجاد کند. حفظ وضعیت بدنی مناسب، به‌ویژه هنگام استفاده از تلفن همراه یا کامپیوتر، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد.

با رعایت این عادات، بسیاری از افراد می‌توانند بدون نیاز به درمان‌های پزشکی، از شر صدا دادن فک خلاص شوند.

2. تمرینات فک و فیزیوتراپی؛ روشی مؤثر و بدون عوارض

تمرینات فک یکی از بهترین روش‌ها برای تقویت عضلات اطراف مفصل گیجگاهی-فکی و کاهش تنش آن است. این تمرینات باید به آرامی و به طور مداوم انجام شوند.

• تمرین باز و بسته کردن دهان کنترل‌شده: دهان را به‌آرامی باز کنید تا حدی که درد ایجاد نشود، چند ثانیه نگه دارید و سپس ببندید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
• تمرین تقویت عضلات فک: یک انگشت را زیر چانه قرار دهید و هنگام باز کردن دهان، کمی فشار دهید تا عضلات فک تقویت شوند و اصلاح فک رخ دهد.
• ماساژ عضلات فک و گیجگاهی: ماساژ دادن نقاطی که احساس تنش دارند، می‌تواند به بهبود گردش خون و کاهش درد کمک کند.

توصیه: انجام تمرینات فک زیر نظر متخصص فیزیوتراپی می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد.

3. دارودرمانی؛ تسکین دهنده درد فک و کاهش التهاب

در برخی موارد، صدا دادن فک با درد و التهاب همراه است. در چنین شرایطی، داروهای خاصی برای کاهش علائم توصیه می‌شوند. برخی از انواع دارو و قرص برای درد فک عبارتند از:

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن و ناپروکسن که به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کنند.
• شل‌کننده‌های عضلانی: در مواردی که اسپاسم عضلات فک باعث صدا دادن می‌شود، داروهای شل‌کننده می‌توانند مفید باشند.
• تزریق‌های کورتیکواستروئیدی: در موارد شدید التهاب مفصل، پزشک ممکن است تزریق استروئید را برای کاهش درد و التهاب پیشنهاد دهد.

دارودرمانی نباید به‌صورت خودسرانه انجام شود و مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.

4. استفاده از محافظ دندان (نایت گارد)؛ راهی برای کاهش فشار فک

اگر دندان قروچه (Bruxism) دلیل اصلی صدا دادن فک باشد، استفاده از محافظ دندان می‌تواند راهکار مؤثری باشد. نایت گارد یک وسیله پلاستیکی است که هنگام خواب روی دندان‌ها قرار می‌گیرد و از ساییدگی آن‌ها جلوگیری می‌کند.

توصیه: برای دریافت نایت گارد مناسب، بهتر است به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا قالب‌گیری دقیقی انجام شود.

5. تزریق بوتاکس؛ کاهش تنش عضلات فک

تزریق بوتاکس (Botulinum Toxin) یک روش نوین برای کاهش مشکلات عضلانی فک و به‌ویژه دندان قروچه است. این روش برای افرادی که تنش عضلانی زیادی در ناحیه فک دارند، بسیار مفید است.

تزریق بوتاکس باعث کاهش سریع تنش عضلات، بهبود درد فک و کاهش صدا دادن آن می‌شود؛ اما اثر آن موقتی (۳ تا ۶ ماه) است و نیاز به تزریق مجدد دارد.

6. جراحی صدا دادن فک؛ آخرین راه‌حل برای مشکلات شدید

جراحی برای درمان صدای فک معمولاً آخرین راه حل در نظر گرفته می‌شود و زمانی توصیه می‌شود که سایر روش‌های درمانی غیرجراحی مؤثر واقع نشده باشند و بیمار همچنان علائم شدید و آزاردهنده‌ای را تجربه کند. انواع مختلفی از جراحی صدا دادن فک وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

• آرتروسکوپی مفصل گیجگاهی فکی: این روش جراحی کم تهاجمی است که از طریق برش‌های کوچک در پوست صورت انجام می‌شود. در این روش، جراح یک دوربین کوچک و ابزارهای جراحی را وارد مفصل فک می‌کند و می‌تواند بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم یا حذف کند. آرتروسکوپی معمولاً برای درمان مشکلاتی مانند دیسک جابجا شده یا چسبندگی در مفصل فک استفاده می‌شود.
• جراحی باز مفصل گیجگاهی فکی: این نوع جراحی در مواردی که آسیب به مفصل فک شدید باشد یا نیاز به ترمیم ساختارهای داخلی مفصل باشد، انجام می‌شود. در این روش، جراح یک برش بزرگتر در پوست صورت ایجاد می‌کند تا به مفصل فک دسترسی داشته باشد و بتواند اقدامات لازم را انجام دهد. جراحی باز معمولاً برای درمان مشکلاتی مانند شکستگی در مفصل فک، تومورها یا آرتروز شدید استفاده می‌شود.
• جراحی اصلاحی فک (ارتوگناتیک): این نوع جراحی برای اصلاح ناهنجاری‌های ساختاری فک که می‌توانند منجر به صدای فک شوند، انجام می‌شود. جراحی ارتوگناتیک معمولاً توسط جراح فک و صورت با همکاری ارتودنتیست انجام می‌شود و در کنار ارتودنسی فک می‌تواند به بهبود عملکرد مفصل فک و کاهش علائم کمک کند.

نکته مهم: تصمیم‌گیری در مورد انجام جراحی و نوع آن باید توسط پزشک متخصص و با توجه به شرایط خاص هر بیمار انجام شود.

بهترین روش درمان صدا دادن فک برای شما چیست؟

صدا دادن فک می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و برای هر فرد، یک روش درمانی مناسب‌تر است. در حالی که بسیاری از موارد با تغییر عادات روزمره و تمرینات فک درمان می‌شوند، برخی افراد ممکن است نیاز به درمان‌های تخصصی مانند تزریق بوتاکس یا حتی جراحی داشته باشند.

• اگر مشکل خفیف است، تغییرات سبک زندگی و تمرینات فک را امتحان کنید.
• اگر درد و التهاب دارید، دارودرمانی و نایت گارد می‌توانند مفید باشند.
• اگر مشکل شدید و مزمن است، مشورت با پزشک برای درمان‌های پیشرفته مانند بوتاکس یا جراحی ضروری است.

در نهایت، آگاهی از علت صدا دادن فک و انتخاب روش درمانی مناسب، می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند.

پایان دردسرهای صدا دادن فک؛ قدمی به سوی سلامت دهان و دندان

صدا دادن فک می‌تواند از یک مشکل ساده و گذرا تا یک وضعیت مزمن و آزاردهنده متغیر باشد. اما خبر خوب این است که راه‌های متعددی برای مدیریت و درمان این مشکل وجود دارد. با رعایت نکاتی مانند اصلاح عادات روزمره، انجام تمرینات فک، استفاده از محافظ‌های دندانی و در موارد جدی‌تر، بهره‌گیری از روش‌های تخصصی مانند بوتاکس یا حتی جراحی، می‌توان بهبود قابل‌توجهی را تجربه کرد. مهم‌ترین نکته در مواجهه با صدا دادن فک، بی‌توجهی نکردن به علائم است. اگر این مشکل با درد، قفل شدن فک یا مشکلاتی در جویدن و صحبت کردن همراه باشد، مراجعه به یک متخصص ضروری است.

اگر به دنبال یک مرکز تخصصی برای بررسی و درمان مشکلات فکی و دهانی خود هستید، کلینیک دندانپزشکی شبانه‌ روزی تاج آماده ارائه خدمات تخصصی به شما عزیزان است. در این مرکز با استفاده از به‌روزترین تجهیزات و تکنیک‌های درمانی، مشکلات مرتبط با مفصل فک، دندان قروچه، ارتودنسی و سایر مشکلات دهان و دندان با دقت و تخصص درمان می‌شوند.

• آدرس: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش (چهار راه ایرانپارس)، طبقه فوقانی بانک سپه، پلاک ۲
• صفحه اینستاگرام کلینیک دندانپزشکی تاج

همین امروز با ما تماس بگیرید و با یک مشاوره تخصصی، قدمی مؤثر در مسیر سلامت فک و دندان‌های خود بردارید!

سوالات متداول درباره صدا دادن فک

1. چرا فک من صدا می‌دهد؟

صدا دادن فک می‌تواند به علت مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی، استرس، دندان قروچه یا التهاب عضلات فک باشد.

2. آیا صدا دادن فک خطرناک است؟

در بیشتر موارد، این مشکل بی‌خطر است، اما اگر با درد، قفل شدن فک یا اختلال در جویدن همراه باشد، نیاز به بررسی پزشکی دارد.

3. چه روش‌هایی برای درمان صدا دادن فک وجود دارد؟

روش‌هایی شامل تغییر عادات روزمره، فیزیوتراپی، استفاده از محافظ دندان، دارودرمانی و در موارد شدیدتر، جراحی پیشنهاد می‌شود.

4. آیا دندان قروچه باعث صدا دادن فک می‌شود؟

بله، دندان قروچه می‌تواند فشار زیادی روی مفصل فک وارد کند و منجر به صدا دادن فک شود.

5. آیا تمرینات فک مؤثر است؟

بله، تمرینات فک می‌توانند به کاهش فشار و بهبود عملکرد مفصل کمک کنند.

6. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر صدا دادن فک همراه با درد شدید، قفل شدن فک یا مشکل در باز و بسته کردن دهان باشد، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

7. آیا جراحی تنها راه‌حل برای درمان صدا دادن فک است؟

خیر، جراحی آخرین گزینه است و معمولاً تنها در موارد شدید و غیرقابل درمان با روش‌های دیگر انجام می‌شود.