سرطان دهان؛ علائم، علل و روشهای تشخیص آن
سرطان دهان (Oral Cancer) یک بیماری جدی است که بسیاری از افراد به آن بیتوجهی میکنند، چرا که علائم اولیه آن ممکن است چندان آشکار نباشد. اما واقعیت این است که تشخیص زودهنگام سرطان دهان میتواند جان فرد را نجات دهد.
در این مقاله از کلینیک تاج به عنوان برترین دندانپزشکی شبانه روزی تهران قصد داریم شما را با انواع علائم، علل، روشهای تشخیص و درمان سرطان دهان آشنا کنیم و به شما کمک کنیم تا بتوانید این بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کنید.
سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان نوعی سرطان است که در بافتهای دهان یا گلو ایجاد میشود. این نوع سرطان میتواند در هر بخش از دهان از جمله زبان، لثه، دندانها، سقف دهان یا حتی در بخشهای داخلی گونهها شروع شود. سرطان دهان از دسته سرطانهای سر و گردن به حساب میآید که به دلیل نزدیکی آن با ساختارهای حیاتی مانند حنجره و غدد بزاقی، در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، میتواند به سرعت به سایر قسمتهای بدن نیز گسترش یابد.
چرا سرطان دهان به سرعت تشخیص داده نمیشود؟
یکی از چالشهای اصلی در درمان سرطان دهان این است که علائم اولیه آن معمولاً به راحتی نادیده گرفته میشوند. بسیاری از علائم سرطان دهان شبیه به مشکلات دهانی روزمره مانند زخمهای دهانی، خونریزی لثه یا حتی گلودرد است. این شباهت باعث میشود افراد به موقع به پزشک مراجعه نکنند و همین موضوع تشخیص سرطان دهان را به تاخیر میاندازد. در ادامه، به بررسی علائم اورال کنسر و اهمیت شناخت زودهنگام آن میپردازیم.
علائم اولیه سرطان دهان؛ شناسایی، کلید نجات
سرطان دهان با طیف وسیعی از علائم همراه است که گاهی به سختی قابل تشخیص هستند. از زخمهای دهانی که بهبود نمییابند گرفته تا تغییرات در فلور دهان، رنگ یا بافت دهان، همه میتوانند نشانههای این بیماری باشند. در ادامه به بررسی هر یک از علائم اصلی و راههای شناسایی آنها میپردازیم.
1. زخمهای دهانی که بهبود نمییابند؛ از اولین علائم سرطان دهان گلو
یکی از بارزترین علائم اولیه سرطان دهان، زخمهایی است که بیش از دو هفته بدون بهبودی باقی میمانند. این زخمها ممکن است در زبان، لثه، سقف دهان یا درون گونهها ظاهر شوند. بسیاری از افراد این زخمها را با زخمهای ناشی از گاز گرفتن یا آفت اشتباه میگیرند. اما فرق آفت و سرطان دهان در مدت ظهور آنها نهفته است. همچنین اگر زخمها با درد، تورم یا خونریزی همراه باشند، احتمال اورال کنسر را باید در نظر گرفت.
ویژگیهای زخمهای دهانی مرتبط با اورال کنسر:
- زخمهایی که مدت طولانی باقی میمانند.
- زخمهای سفید یا برجستهای که به لمس حساس هستند.
- زخمهایی که در نزدیکی ناحیه سقف دهان ایجاد میشوند.
برای مشاهده مثالهایی، به عکسهای از سرطان دهان مراجعه کنید.
2. تغییرات در رنگ و بافت دهان؛ از شایعترین علائم سرطان های دهان
تغییر رنگ دهان یکی دیگر از علائم اورال کنسر است. این تغییرات ممکن است به صورت لکههای سفید، قرمز یا حتی ترکیبی از هر دو در دهان ظاهر شوند. این لکهها که به ترتیب لکوپلاکیا (Leukoplakia) و اریتروپلاکیا (Erythroplakia) نامیده میشوند، میتوانند نشاندهنده رشد غیرطبیعی سلولها باشند.
علائم اصلی تغییرات دهانی عبارتند از:
- لکههای سفید یا قرمز در زبان و لثه.
- ضخیم شدن بافت دهان یا سقف دهان.
- تغییر بافت در بخشهای مختلف زبان یا گونهها.
- تلخی دهان
تغییرات دهانی ممکن است در مراحل ابتدایی بدون درد باشند، اما در صورتی که به همراه سایر علائم ظاهر شوند، باید فوراً مورد بررسی قرار گیرند.البته تلخی دهان و سرطان معده نیز میتوانند در ارتباط باشند. مشاهده اشکال مختلف سرطان دهان در عکس سرطان دهان و زبان میتواند به درک بهتر این تغییرات کمک کند.
3. درد مداوم یا احساس سوزش؛ از علائم سرطان دهان گلو
یکی دیگر از علائم اولیه سرطان دهان، درد یا احساس سوزش مداوم است. این درد ممکن است در نواحی مختلف دهان، از جمله زبان یا سقف دهان، حس شود و گاهی به گردن یا گلو گسترش یابد. برخلاف دردهای معمولی، این نوع درد اغلب با مصرف داروهای مسکن بهبود نمییابد.
نشانههای مرتبط با درد:
- درد هنگام جویدن یا صحبت کردن.
- احساس سوزش هنگام خوردن غذاهای گرم یا ادویهدار.
- درد گلو که به طور مداوم ادامه دارد.
علائم سرطان گلو نیز در همین دسته قرار میگیرند، زیرا سرطان ممکن است از دهان به گلو گسترش یابد.
4. خونریزی غیرعادی از دهان؛ از نشانههای سرطان دهان
خونریزیهای غیرعادی یکی دیگر از نشانههای اورال کنسر است. در حالی که خونریزی لثه معمولاً به دلیل مشکلاتی مانند التهاب لثه رخ میدهد، خونریزی مرتبط با سرطان دهان ممکن است بدون دلیل مشخص باشد.
ویژگیهای خونریزی مشکوک در سرطان دهان:
- خونریزی از زخمهای دهانی که بهبود نمییابند.
- خونریزی از لثهها بدون تحریک یا جراحت.
- خونریزی مداوم که با شستشوی دهان متوقف نمیشود.
در صورت مشاهده خونریزی غیرعادی یا مداوم، توصیه میشود فوراً به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید تا علل آن بررسی شود.
5. تودهها یا تورمهای غیرعادی و احتمال سرطان دهان
سرطان دهان میتواند به شکل تودههای قابل لمس در زبان، لثه یا سقف دهان ظاهر شود. این تودهها ممکن است بدون درد باشند اما گاهی اوقات با تورم و ناراحتی همراه هستند.
ویژگیهای تودههای مرتبط با اورال کنسر:
- تودههایی که به سرعت رشد میکنند.
- تورمهای سخت و غیرقابل حرکت در داخل دهان یا گردن.
- گرههای لنفاوی متورم در ناحیه گردن.
این تودهها میتوانند نشانهای از پیشرفت بیماری باشند. مشاهده عکس سرطان سقف دهان و زبان میتواند دید بهتری از این علائم ارائه دهد.
بیشتر بخوانید: قیمت بهترین نوع ایمپلنت
چرا تشخیص زودهنگام سرطان دهان اهمیت دارد؟
سرطان دهان در مراحل اولیه قابل درمان است، اما اگر دیر تشخیص داده شود، میتواند به گرههای لنفاوی، گلو و سایر اعضای بدن گسترش یابد. آگاهی از علائم اولیه سرطان دهان میتواند تفاوت بزرگی در درمان ایجاد کند. به همین دلیل، بررسیهای منظم دندانپزشکی و توجه به تغییرات دهانی بسیار حیاتی هستند.
عوامل مؤثر در تاخیر تشخیص سرطان دهان
علائم اورال کنسر به تدریج آشکار میشوند و برخی عوامل میتوانند روند تشخیص را به تاخیر بیندازند:
- شباهت علائم به مشکلات دهانی معمولی: بسیاری از علائم اولیه مانند زخمهای دهانی و تغییرات رنگ با مشکلات روزمره اشتباه گرفته میشوند.
- عدم مراجعه منظم به دندانپزشک: بسیاری از افراد تا زمانی که درد شدید نداشته باشند، به دندانپزشک مراجعه نمیکنند.
- کمبود آگاهی عمومی: برخی افراد از علائم اولیه سرطان دهان آگاه نیستند و به تغییرات مشکوک دهان خود بیتوجه هستند.
برای مثال، علائم سرطان دهان کودک ممکن است متفاوت از بزرگسالان باشد و به صورت لکههای قرمز یا زخمهای مقاوم به درمان ظاهر شوند.
سن سرطان دهان؛ چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
سرطان دهان میتواند در هر سنی رخ دهد، اما به نقل از National Institute of Dental and Craniofacial Research بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال شایع است. در واقع، سن یکی از مهمترین عوامل خطر در ابتلا به اورال کنسر است. این بیماری بیشتر در مردان نسبت به زنان مشاهده میشود و احتمال ابتلا در افراد بالای ۵۰ سال بهویژه در افرادی که سیگار میکشند یا الکل مصرف میکنند، بسیار بالاتر است.
افزایش سن با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان مرتبط است، زیرا در این سنین سلولهای دهانی بیشتر در معرض آسیبهای طولانیمدت از عوامل محیطی (مانند دود سیگار یا آلودگیهای هوا) قرار میگیرند. همچنین، مردان به دلیل مصرف بالاتر دخانیات و الکل نسبت به زنان، بیشتر در معرض این بیماری هستند. با این حال، سرطان دهان در جوانان و کودکان نیز بهویژه در نتیجه عفونت با ویروس HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) میتواند رخ دهد.
علت سرطان دهان؛ چه چیزهایی شما را در معرض خطر قرار میدهد؟
سرطان دهان میتواند در هر کسی با هر سنی ایجاد شود، اما برخی عوامل میتوانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. در این بخش به بررسی عوامل مختلفی میپردازیم که میتوانند خطر ابتلا به اورال کنسر را بالا ببرند.
1. مصرف الکل و دخانیات؛ اصلیترین علت سرطان دهان
استعمال دخانیات و مصرف الکل از مهمترین عوامل خطرناک در ابتلا به اورال کنسر هستند. ترکیب این دو عامل میتواند احتمال ابتلا به این نوع سرطان را به طور قابل توجهی افزایش دهد. به نقل از NIH بیش از ۷۰ درصد از مبتلایان به سرطان دهان کسانی هستند که از دخانیات یا الکل استفاده میکنند.
2. سابقه خانوادگی و ژنتیک؛ ریسک فاکتور مهم در ابتلا به اورال کنسر
نتایج تحقیقات منتشر شده در 2021 نشان داده است که افرادی که در خانوادهشان سابقه ابتلا به اورال کنسر دارند، بیشتر از سایرین در معرض خطر هستند. علاوه بر این، برخی تغییرات ژنتیکی خاص نیز ممکن است باعث افزایش احتمال ابتلا به این سرطان شوند.
3. آفتابسوختگی و آسیب به لبها؛ از علل ابتلا به سرطان دهان
قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) میتواند خطر ابتلا به سرطان از نوع پوست و دهان را افزایش دهد. همچنین آسیب به لبها به ویژه در افرادی که زیاد در معرض نور مستقیم خورشید هستند، میتواند منجر به بروز سرطان دهانی شود.
4. عفونتهای ویروسی (ویروس HPV)؛ اصلیترین علت سرطان دهان در سنین پایین
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل میشود، میتواند عامل خطر مهمی در ابتلا به سرطان دهان باشد. عفونت با برخی از انواع این ویروس، مانند HPV نوع ۱۶، میتواند باعث تغییرات سلولی در دهان شود و در نهایت منجر به سرطان دهان گردد.
تشخیص سرطان دهان؛ چگونه این بیماری را به موقع شناسایی کنیم؟
تشخیص سرطان دهان در مراحل اولیه میتواند تفاوت زیادی در پیشآگاهی و موفقیت درمان ایجاد کند. از آنجا که علائم اولیه سرطان دهان مشابه مشکلات معمولی دهانی هستند، بسیاری از افراد دیر متوجه بیماری میشوند. به همین دلیل، آگاهی از روشهای تشخیص سرطان دهان و انجام بررسیهای منظم از اهمیت ویژهای برخوردار است.
معاینات دندانپزشکی منظم؛ اولین گام برای شناسایی سرطان دهان
یکی از بهترین راههای شناسایی سرطان دهان، انجام معاینات دندانپزشکی منظم است. دندانپزشکان به طور معمول دهان و لثههای بیماران را بررسی میکنند و میتوانند علائم اولیه سرطان دهان را شناسایی کنند. بسیاری از افرادی که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه میکنند، ممکن است زودتر از سایرین علائم اورال کنسر را تشخیص دهند. در طول معاینات دندانپزشکی، دندانپزشک میتواند علائم غیرعادی مانند زخمهای دهانی غیرقابل درمان، تودهها یا تغییرات رنگ بافتهای دهان را شناسایی کند.
2. روشهای تصویربرداری؛ برای تشخیص دقیقتر احتمال سرطان
اگر دندانپزشک یا پزشک شما به سرطان دهان مشکوک شود، ممکن است از روشهای تصویربرداری برای تشخیص دقیقتر استفاده کند. این روشها به شناسایی ضایعات و تومورهای موجود در بافتهای دهان کمک میکنند.
3. بیوپسی؛ تایید نهایی سرطان دهان
اگر پس از بررسیهای اولیه، احتمال وجود اورال کنسر تأیید شود، دکتر ممکن است بیوپسی (Biopsy) انجام دهد. در این روش، یک نمونه از بافت مشکوک از دهان برداشته میشود و به آزمایشگاه فرستاده میشود تا تحت میکروسکوپ بررسی شود. بیوپسی نتایج قطعی در مورد وجود یا عدم وجود اورال کنسر فراهم میکند و از این رو، پایهگذار برنامه درمانی مناسب خواهد بود.
درمان سرطان دهان؛ از جراحی تا شیمی درمانی
درمان سرطان دهان به عواملی مانند مرحله و محل سرطان، سلامت عمومی فرد و میزان گسترش سرطان بستگی دارد. گزینههای درمانی متنوعی برای سرطان دهان وجود دارد که شامل جراحی، پرتو درمانی (Radiotherapy)، شیمی درمانی (Chemotherapy) و درمانهای هدفمند است. در این بخش به توضیح هر کدام از این روشها میپردازیم.
1. جراحی: اولین خط دفاعی در درمان سرطان دهان
در بسیاری از موارد، جراحی یکی از اصلیترین روشهای درمانی برای اورال کنسر است. هدف از جراحی، برداشتن تومور و بافتهای سرطانی است. بسته به محل و اندازه تومور، جراحی ممکن است شامل برداشتن بخشهایی از زبان، لثهها، سقف دهان یا حتی غدد لنفاوی باشد.
در صورتی که سرطان در مراحل اولیه باشد و تومور کوچک باشد، جراحی میتواند بهطور کامل سلولهای سرطانی را از بین ببرد. در صورت وجود تومورهای بزرگ یا گسترش سرطان به غدد لنفاوی گردن، جراحی ممکن است پیچیدهتر شود و نیاز به جراحی پلاستیک یا ترمیمی برای بازسازی قسمتهای آسیبدیده باشد.
2. پرتو درمانی (Radiotherapy)؛ از بین بردن سلولهای سرطانی با اشعه
پرتو درمانی یکی از روشهای رایج درمان سرطان سلولهای دهان است که برای از بین بردن سلولهای سرطانی به کار میرود. در این روش از اشعههای پرانرژی برای تخریب DNA سلولهای سرطانی استفاده میشود و میتواند به تنهایی یا همراه با جراحی انجام شود.
3. شیمی درمانی؛ از بین بردن سلولهای سرطانی از طریق دارو
شیمی درمانی یکی دیگر از روشهای درمان سرطان از نوع دهان و گلو است که برای از بین بردن سلولهای سرطانی در بدن از داروها استفاده میکند. این داروها معمولاً از طریق ورید (IV) یا به صورت خوراکی مصرف میشوند و میتوانند در سراسر بدن پخش شوند.
4. درمانهای هدفمند؛ پیشرفتهای جدید در درمان سرطان دهان
درمانهای هدفمند (Targeted Therapy) نوعی درمان است که به طور دقیقتر به سلولهای سرطانی حمله میکند و از رشد آنها جلوگیری میکند. این درمانها میتوانند کمتر از شیمی درمانی عوارض جانبی ایجاد کنند. از انواع درمانهای هدفمند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضدEGFR: این داروها به گیرندههای سطح سلولهای سرطانی متصل میشوند و از رشد آنها جلوگیری میکنند.
- ایمونوتراپی (Immunotherapy): این درمان سیستم ایمنی بدن را تحریک میکند تا سلولهای سرطانی را شناسایی و از بین ببرد.
درمانهای هدفمند و ایمونوتراپی هنوز در حال آزمایش و تحقیق هستند، اما میتوانند امیدهای جدیدی برای درمان سرطان دهان در مراحل پیشرفته به وجود آورند.
پیشآگاهی و بقا در سرطان دهان
پیشآگاهی سرطان دهان بستگی به عواملی مانند مرحله سرطان، نوع درمانهای اعمال شده و وضعیت عمومی بیمار دارد. در صورتی که سرطان گلو و دهان در مراحل اولیه شناسایی شود، احتمال درمان کامل و بقا بسیار بالا است. به طور کلی، سرطان دهان در صورتی که به موقع شناسایی و درمان شود، میتواند قابل درمان باشد، اما اگر به مرحله پیشرفته برسد، درمان آن پیچیدهتر و دشوارتر خواهد بود.
آمار بقا و امید به زندگی در سرطان دهان
آمار بقا در سرطان از نوع دهان بستگی به عواملی مانند مرحله سرطان، سلامت عمومی بیمار و میزان گسترش سرطان دارد. به نقل از cancerresearchuk.org، آمار بقا در سرطان دهان در مراحل اولیه بسیار بالا است، به طوری که اگر سرطان در مراحل ابتدایی شناسایی شود، حدود ۸۰٪ بیماران به طور کامل بهبود مییابند. در مراحل پیشرفتهتر، آمار بقا کاهش مییابد و ممکن است نیاز به درمانهای پیچیدهتری باشد.
پیشگیری از سرطان دهان؛ چگونه از این بیماری جلوگیری کنیم؟
سرطان دهان، مانند بسیاری از انواع دیگر سرطانها، در صورتی که برخی اقدامات پیشگیرانه انجام شود، میتواند از بروز آن جلوگیری کرد. در این بخش به روشهایی برای پیشگیری از سرطان دهان میپردازیم.
- ترک دخانیات و کاهش مصرف الکل: یکی از مهمترین راههای پیشگیری از سرطان دهان، ترک دخانیات و کاهش مصرف الکل است. استفاده از دخانیات و الکل از بزرگترین عوامل خطرناک برای ابتلا به سرطان دهان به شمار میروند.
- مراقبت از سلامت دهان: مراقبت از دهان و دندانها، مانند مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به طور منظم، میتواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان کمک کند. بررسیهای منظم دندانپزشکی نیز در شناسایی علائم اولیه سرطان دهان مؤثر است.
- پیشگیری از ویروس HPV: مراقبت از سلامتی در برابر ویروس HPV میتواند از گسترش این ویروس به دهان جلوگیری کند. واکسنهای HPV میتوانند خطر ابتلا به سرطان دهان ناشی از این ویروس را کاهش دهند.
در نتیجه، با رعایت مراقبتهای پیشگیرانه مانند ترک دخانیات و مصرف کمتر الکل میتواند به جلوگیری از بروز این بیماری کمک کند.
نگذارید سرطان دهان فرصتی برای پیشرفت پیدا کند!
تشخیص زودهنگام سرطان دهان میتواند تفاوت بزرگی در درمان و بقا ایجاد کند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم مشکوک مانند زخمهای دهانی مقاوم، خونریزی غیرعادی یا درد مداوم را تجربه میکنید، وقت را از دست ندهید و فوراً به متخصصین مراجعه کنید. در کلینیک دندانپزشکی شبانهروزی تاج، ما آمادهایم تا با استفاده از جدیدترین روشهای تشخیصی و درمانی، سلامت دهان و دندان شما را حفظ کنیم.
همچنین، اگر نگران سلامت دهان خود هستید و نیاز به مشاوره دارید، میتوانید به راحتی از طریق راههای زیر با ما در ارتباط باشید:
- تلفن: 44444103-021
- آدرس: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش (چهار راه ایرانپارس)، طبقه فوقانی بانک سپه، پلاک ۲
- صفحه اینستاگرام کلینیک دندانپزشکی تاج
همین حالا تماس بگیرید و اولین گام را به سمت حفظ سلامت دهان و پیشگیری از بیماریهای جدی بردارید!
سوالات متداول درباره سرطان دهان
۱. سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان به نوعی از سرطان گفته میشود که در بافتهای دهان، لثهها، زبان، سقف دهان یا در داخل گونهها شروع میشود. این بیماری معمولاً به علت رشد غیرطبیعی سلولها در دهان بروز میکند و ممکن است به سرعت به سایر بخشهای بدن گسترش یابد.
۲. علائم اولیه سرطان دهان چیست؟
علائم اولیه سرطان دهان میتواند شامل زخمهای دهانی که به مدت طولانی بهبود نمییابند، تغییرات در رنگ و بافت دهان (مانند لکههای سفید یا قرمز)، درد و سوزش مداوم در دهان، خونریزی غیرعادی، و مشکلاتی در جویدن یا بلعیدن باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بهتر است به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
۳. چه عواملی باعث ایجاد سرطان دهان میشود؟
عوامل مختلفی میتوانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند. از جمله این عوامل میتوان به مصرف سیگار، قلیان و الکل، عفونت با ویروس HPV، تاریخچه خانوادگی سرطان، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، و قرار گرفتن در معرض آفتاب اشاره کرد. افراد بالای ۴۰ سال، بهویژه مردان، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
۴. آیا سرطان دهان قابل پیشگیری است؟
بله، بسیاری از موارد سرطان دهان قابل پیشگیری است. ترک سیگار و مصرف الکل، رعایت بهداشت دهان و دندان، استفاده از واکسن HPV و مراجعه منظم به دندانپزشک میتواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. همچنین، اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب در نواحی صورت و دهان نیز مفید است.
۵. درمان سرطان دهان چگونه است؟
درمان اورال کنسر بستگی به مرحله بیماری، مکان تومور و سلامت عمومی بیمار دارد. درمانهای رایج شامل جراحی برای برداشتن تومور، پرتو درمانی، شیمی درمانی، و درمانهای هدفمند است. تشخیص زودهنگام نقش بسیار مهمی در بهبود نتایج درمانی دارد. در صورت تشخیص به موقع، شانس درمان کامل بسیار بالا است.