پلاک دندان چیست و چطور باید آن را کنترل کرد؟
دندان هیچگونه سیستم تنظیم کننده‌ای برای از بین بردن سطوح مرده و یا اضافی ندارد. بنابراین میکروارگانیسم‌ها به سطح خارجی دندان چسبیده و با تغذیه از ذرات غذایی باقی مانده در دهان چیزی به نام پلاک و جرم دندان ایجاد می کنند. این پلاک بسیار چسپنده است و به مرور زمان مشکلات بسیار زیادی را برای دهان و دندان ایجاد می کند. این مقاله را بخوانید تا به طور کامل با پلاک آشنا شده و روش کنترل آن را بیاموزید.
پلاک دندان چیست؟
پلاک دندان یا (Dental plaque) یک لایه چسبنده و شفاف پر از باکتری است که بر روی دندان‌ها، لثه، زبان و حتی دندان‌های مصنوعی ایجاد شده و نقش مهمی در بسیاری از مشکلات دهانی دارد. پلاک‌های دندانی بیشتر بر روی دندان ایجاد شده اما در زیر خط دندان نیز می‌توانند ایجاد شوند. اگر پلاک‌های دندانی به طور مرتب پاک نشده و از بین نروند با گذشت زمان سخت شده و جرم دندانی را به وجود می‌آورند. پلاک دندان همچنین در روند تشکیل خود باعث تولید اسید شده که موجب تخریب مینای دندان و درنتیجه ایجاده حفره در دندان و پوسیدگی دندان را به دنبال دارد.
عوارض پلاک دندان چیست؟
باکتری‌ها به طور مداوم در دهان ما رشد می کنند، بنابراین در همه افراد بدون هیچ استثنایی پلاک دندانی ایجاد می شود. اگر این پلاک میکروبی به ویژه در اطراف لثه برداشته نشود، می تواند ابتدا باعث التهاب و تحریک لثه شده و در نهایت کار تا جایی پیش می رود که مجبور به کشیدن دندان می شویم. در این بخش شما را با 5 عارضه پلاک و جرک دندان آشنا خواهیم کرد.
1. التهاب لثه (ژنژویت)
به التهاب لثه در اصطلاح دندانپزشکی جنجویت یا ژنژویت گفته می‌شود. در چنین وضعیتی بافت لثه دچار تورم، تغییر رنگ (معمولاً قرمز) و در کل حساس می‌شود. گاهی اوقات نیز بر اثر التهاب ممکن است شاهد خونریزی از لثه باشیم.
تقریباً اولین عارضه پلاک و جرم دندان، ملتهب شدن لثه‌ها است که اگر به آن رسیدگی نشود اوضاع بدتر شده و ممکن است عفونت دندان و لثه ایجاد شود.
2. بوی بد دهان
به مجرد اینکه التهاب لثه ایجاد شود، ممکن است بوی بد دهان نیز در افرادی که نسبت به پاکسازی پلاک دندانی بی تفاوت هستند رخ دهد. در واقع خود پلاک نمی‌تواند به تنهایی بوی بد ایجاد کند اما با آسیب زدن به لثه ها و دندان می تواند بوی نامطبوعی در دهان به وجود بیاورد.
3. پوسیدگی دندان
در صورتی که پلاک دندان برداشته نشود و تبدیل به جرم یا تارتار شود به جز دو مورد قبلی کم کم سر و کله پوسیدگی دندان پیدا می شود. یعنی بر اثر اسیدی که در پلاک وجود دارد مینای دندان از بین می رود. زمانی که این لایه از بین رود، دندان دپار تغییر رنگ شده و حفراتی در آن ایجاد می شود. به این حفرات پوسیدگی گفته می شود و بزرگترین عامل ایجاد آن پلاک و جرم دندان است.
4. آبسه دندان
یکی از رایجترین مشکلاتی که مستقیما مقصر آن پلاک و باکتری های مضر داخل ان هستند، آبسه دندان هست. آبسه یک ساختار یا کسیه چرکی است که حاوی چرک غیرعفونی است. آبسه می تواند در دندان، بین دندان ها و در لثه شکل بگیرد و اگر به موقع درمان نشود تبدیل به کیست عفونی با عواقب جدی می شود.
5. از دست رفتن دندان
اگر پوسیدگی دندان بدون درمان و ترمیم به حال خود رها شود در نهایت ممکن است منجر به از دست رفتن دندان شود. در واقع سرانجام عدم رسیدگی و پاکسازی پلاک و جرم دندان در نهایت کشیدن دندان خواهد بود. نبود دندان هم مشکلات بسیار زیادی به سلامت دهان و دندان وارد م کند.
راه‌های طبیعی و خانگی برای از بین بردن پلاک دندانی
علاوه بر رعایت بهداشت دهان ودندان بسیاری از روش‌های خانگی و طبیعی نیز برای از بین بردن پلاک دندان موثر هستند. در اینجا به تعدادی از این روش‌های خانگی اشاره می‌کنیم:
روغن نارگیل
یکی از روش‌های سنتی برای بهداشت دهان و دندان استفاده از روغن است. روغن نارگیل دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی است و سرشار از اسید لائوریک است و در کاهش پلاک دندانی بسیار موثر است. برای استفاده از این روغن هر روز صبح پیش از صبحانه مقداری روغن نارگیل را درون دهان خود به مدت 15 ال 20 دقیقه بچرخانید و دقت کنید که روغن نارگیل را قورت نداده و آن را دور بریزید سپس طبق روال عادی دندان‌هایتان را مسواک بزنید.
جوش شیرین
یکی از روش‌های خانگی عالی برای از بین بردن پلاک دندان بی‌کربنات سدیم و یا همان جوش شیرین است. این پودر سفید رنگ اسیدهای دهان را خنثی کرده و باعث کاهش باکتری‌های مضر دهان می‌شود. برای استفاده از این ماده به این صورت عمل می‌شود که مقداری جوش شیرین را روی مسواک خود ریخته و دندان‌ها را با آن بشویید و سپس با آب ولرم دهان خود را بشویید. روش دیگری که برای استفاده از جوش شیرین وجود دارد این است که مقداری جوش شیرین را با آب اکسیژنه ترکیب کرده تا به شکل ترکیب خمیری درست شود. سپس از این ترکیب خمیری به عنوان خمیردندان استفاده کنید و دندان‌هایتان را مسواک بزنید. این روش را یک الی دو بار در هفته استفاده کنید.
آلوئه‌ورا
گیاه آلوئه‌ورا به عنوان یک آنتی بیوتیک باکتری‌های به وجود آورنده پلاک دندانی را از بین می‌برد. طبق تحقیقاتی که انجام شده آلوئه‌ورا تاثیری مشابه دهانشویه کلرهگزیدین روی پلاک دندان دارد.
این روش درمانی را دو بار در هفته تکرار کنید. به این صورت که ماده ژله‌ای آلوئه‌ورا را جدا کرده و روی دندان‌ها و لثه‌ها بمالید سپس بعد از 10 دقیقه دهان خود را با آب سرد بشویید.
سرکه سفید
سرکه‌ی سفید با اسید استیکی که دارد، مانع از تخریب مینای دندان شده و نقش مؤثری در جلوگیری از تجمع پلاک روی دندان‌ها ایفا می‌کند. سرکه‌ی سفید همان‌طور که همه می‌دانیم خواص ضدباکتریایی هم دارد. مقداری سرکه سفید را با نمک در نصف لیوان آب ولرم ترکیب کنید و محلول به دست آمده را به صورت دهانشویه استفاده کنید.
راهکارهای جلوگیری از ایجاد جرم و پلاک دندان
- بعد از هر وعده غذایی دهان خود را با آب بشویید تا مواد غذایی موجود در دهان از بین بروند.
- حداقل دو بار در روز از مسواک استفاده کنید لازم نیست مسواک را با حرکات تند و خشن بزنید بلکه با حرکات ملایم و دایره‌ای و عقب و جلو کردن می‌تواند کارساز باشد.
- از نخ دندان برای از بین بردن مواد غذایی بین دندان‌ها استفاده کنید. دقت داشته باشید که نخ دندان را بسیار با فشار وارد لابه لای دندان‌های خود نکنید چرا که ممکن است منجر به خونریزی لثه شود.
- برای مبارزه با باکتری‌های عامل رشد پلاک و بیماری لثه از دهانشویه آنتی باکتریال استفاده کنید.
- زبان محیط مناسبی برای رشد باکتری‌های پلاک دندان است. پس رعایت بهداشت و شست و شوی زبان در کاهش ایجاد پلاک دندانی نقش مهمی را ایفا می‌کند.
- هر 6 ماه یکبار برای معاینه و جرم گیری دندان های خود به دندانپزشک مراجعه کنید.
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل همچنین محدود کردن و یا کاهش مصرف مواد قندی و نشاسته‌دار.