ترمیم دندان چگونه انجام می شود؟ (توضیح انواع ترمیم های دندانی)

ترمیم دندان یعنی برطرف کردن مشکلاتی که به هر دلیل برایش پیش آمده و ظاهر، عملکرد یا موجودیت آن را به خطر انداخته است. عوامل مختلفی وجود دارند که روزانه باعث آسیب به دندان ها می شوند و ما در دندانپزشکی برای سطحی ترین آسیب ها تا جدی و بدترین آسیب ها ترمیم های مختلفی داریم. در این مقاله انواع آسیب ها را بررسی کرده و در ترمیم های متناسب با این آسیب ها را نیز توضیح داده ایم که خواندنش پیش از مراجعه به دندانپزشکی به دردتان خواهد خورد. ما در این مقاله تقریبا تمام درمان های مربوط به ترمیم دندان را بررسی کرده ایم.

منظور از آسیب های کوچک و جزئی دندانی چیست؟

آسیب‌های جزئی در دندان‌ها به مشکلاتی اطلاق می‌شود که به طور محدود و جزئی در سطح مینای دندان ایجاد می‌شوند. این آسیب‌ها در مراحل اولیه قابل توقف و برگشت هستند و می‌توان به راحتی آنها را ترمیم کرد. یکی از دلایل توصیه به مراجعه 6 ماهه به مطب دندانپزشکی این است که می‌توان آسیب‌های جزئی و کوچک را به موقع شناسایی کرده و ترمیم دندان را به سرعت انجام داد. بنابراین می توان با ویزیت های دوره ای 6 ماهه به راحتی از بروز مشکلات دهان و دندان پیشگیری کرد و یا درمان به موقع و کم هزینه داشت.

عواملی که باعث بروز آسیب های جزئی دندان می شوند کدامند؟

• پوسیدگی دندان سطحی
• لب پر شدگی جزئی
• تغییر رنگ و لکه
• ترک خوردگی جزئی

درمان های اولیه آسیب های دندانی جزئی چیست؟

1. فلورایدتراپی و فیشورسیلانت تراپی

پوسیدگی های جزئی و بسیار اولیه را می توان به سرعت متوقف کرده و با کمک فلورایدتراپی آن ها را معکوس کرد. فلورایدتراپی یعنی اعمال فلوراید موضعی به سطح دندان ها (چه آن هایی که پوسیدگی بسیار جزئی دارند چه سایر دندان های سالم). اینکار بیشتر در دندانپزشکی کودکان انجام می شود هرچند که برای بزرگسالان نیز منعی ندارد. این ساده ترین روش ترمیم دندان هایی است که در مراحل اولیه پوسیدگی هستند و پوسیدگی حتی با چشم هم قابل مشاهده نیست.

همچنین فیشور سیلانت تراپی بیشتر یک اقدام پیشگیرانه است و برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی های دندانی در آینده انجام می شود. این درمان پس از فلورایدتراپی ممکن است در نظر گرفته شود. همچنین به تنهایی قابل انجام است.

2. ترمیم های سطحی دندانی

برداشتن پوسیدگی های بسیار جزئی و اعمال کامپوزیت به سطح دندان ها دومین درمانی است که در این مرحله انجام می شود.

منظور از آسیب های پیشرونده و متوسط چیست؟

اگر دست روی دست گذاشته شود و به پوسیدگی یا علائم آسیب های جزئی دندانی توجه نشود، کم کم آسیب گسترده تر می شود. در این مرحله ممکن است پوسیدگی تاج دندان را درگیر کرده و به لایه زیرین آن آسیب می زند. علائم آسیب های دندانی در این مرحله می تواند شامل موارد زیر باشد:

• دندان درد
• حساسیت دندان
• درد لثه
• آبسه دندان و آبسه لثه
• بوی بد دهان
• و …

مهمترین علل ایجاد آسیب های متوسط دندانی چیست؟

• پوسیدگی عمقی
• خوردگی دندان
• ترک خوردگی عمیق (تا لایه عاج)
• شکستگی های دندانی

ترمیم دندان های با آسیب های متوسط چیست؟

زمانی که آسیب به مغز دندان (پالپ) وارد نشده باشد، ترمیم دندان بدون عصب کشی شامل موارد زیر خواهد بود:

1. پر کردن دندان

رایج ترین روش ترمیم دندان پس از پوسیدگی و آسیب های جزئی تا متوسط پر کردن آن با کمک مواد پر کننده ای مانند کامپوزیت یا آمالگام است. دندانپزشک بعد از برداشتن پوسیدگی، دندان را شسته و سپس خشک می کند. در مرحله بعدی بسته به ترجیح شما و یا نظر دندانپزشک، حفرات دندان با کمک یک ماده پر کننده پر و ترمیم می شود.

2. باندینگ کامپوزیت

روش باندینگ دندان بهترین روش ترمیم دندان شکسته، لب پر شده و ترک خورده (به صورت جزئی) و ترمیم خوردگی دندان است. باندینگ کامپوزیت یعنی اتصال ماده کامپوزیت به محل آسیب دیده دندان.

مثلا برای ترمیم دندان شکسته با کامپوزیت، دندانپزشک بعد از تمیز کردن سطح دندان، کامپوزیت را به صورت لایه لایه روی دندان شکسته قرار داده و در واقع مانند چسپی قطعات شکسته را به هم میچسپاند و در نهایت مانند یک لایه روی دندان را میپوشاند. باندینگ می تواند هم برای دندان های جلو و هم دندان های خلفی انجام شود.

3. اینله و آنله

اینله یا انله (Inlay @ Onlay) دو نوع ترمیم دندانی هستند که معمولاً برای ترمیم دندان های خلفی (آسیاب) استفاده می شوند. زمانی که سطح جوند به صورت گسترده دچار آسیب یا پوسیدگی شده برای ترمیم آن از اینله استفاده می شود. اما زمانی که به جز سطوح جونده، لبه های دندانی نیز گرفتار شده باشند ترمیم آنله صورت می گیرد.

اینله و انله جزء ترمیم های غیرمستقیم دندانپزشکی به شمار می روند. منظور از ترمیم غیر مستقیم این است که در لابراتوار ساخته می شوند. دندانپزشک از دندان های آسیاب قالب میگیرد و قالب را به لابراتوار میفرستد. لابراتوار نیز ترمیم ها را ساخته و پس از چند روز یا چند هفته به مطب می فرستد تا دندانپزشک آن ها را نصب کند.

مقایسه مواد آمالگام و کامپوزیت

در انتخاب مواد برای پر کردن و ترمیم دندان، معمولاً انتخاب بین آمالگام و کامپوزیت وجود دارد. هر کدام از این مواد دارای مزایا و معایبی است که در انتخاب نهایی باید مد نظر قرار گیرد.

مزایای پر کردن دندان با آمالگام

• استحکام بیشتر: آمالگام برای دندان‌ هایی که فشار زیادی تحمل می ‌کنند، مناسب ‌تر است و استحکام بیشتری نسبت به کامپوزیت دارد.
• کم‌ هزینه ‌تر: در صورتی که مسئله هزینه مهم باشد، استفاده از آمالگام معمولا کم‌ هزینه ‌تر از کامپوزیت است.
• سرعت بیشتر: پر کردن دندان با آمالگام به صورت سریع ‌تر انجام می‌ شود نسبت به کامپوزیت.
• بدون نگرانی از عفونت: تحقیقات نشان داده است که آمالگام بی‌ خطر و بدون عوارض جانبی است.
• راحتی استفاده: کار با آمالگام برای دندانپزشک آسان ‌تر از کامپوزیت است.

مزایای پر کردن دندان با کامپوزیت

• زیبایی بیشتر: با توجه به هم‌ رنگی با دندان‌ ها، کامپوزیت از زیبایی بیشتری نسبت به آمالگام برخوردار است.
• کاهش تراشیدن دندان: برای پر کردن دندان با کامپوزیت نیاز کمتری به تراشیدن دندان وجود دارد و بخش بیشتری از ساختار طبیعی دندان حفظ می ‌شود.
• سرعت تثبیت: با استفاده از نور مخصوص، مواد کامپوزیت به سرعت تثبیت می ‌شوند.
• پیوند قوی: کامپوزیت دارای پیوند بسیار محکمی با دندان است که به محافظت از دندان در مقابل شکستن کمک می ‌کند.
• تنوع در استفاده: کامپوزیت امکان انواع ترمیم‌ های دندانی را فراهم می ‌کند و می‌ت وان به جای تعویض مواد ترمیمی، تنها بخش آسیب‌دیده دندان را پر کرد.

با این توضیحات، انتخاب بین آمالگام و کامپوزیت باید با مشورت با دندانپزشک و با توجه به وضعیت دندان و نیازهای فرد انجام شود. هر کدام از این مواد ممکن است برای شرایط مختلف و به دلایل مختلفی مناسب باشند.

بهترین ماده برای ترمیم دندان کدام است؟

پیش از انتخاب بهترین ماده برای پر کردن دندان، باید به چند نکته اساسی توجه کرد:

• قرار گیری در معرض فشار زیاد: افرادی که عادت به فشار زیاد بر دندان‌ ها دارند، آمالگام بهترین گزینه است زیرا استحکام بیشتری دارد و از شکستن جلوگیری می ‌کند.
• بزرگی حفره دندان: در صورتی که حفره دندان بزرگ باشد، استفاده از آمالگام به دلیل استحکام بیشتر مناسب ‌تر است. اما در حالت‌ هایی که حفره کوچکتر و در معرض فشار کمتری قرار دارد، کامپوزیت بهتر عمل می ‌کند.
• آلرژی به فلز: در صورت وجود آلرژی به فلز موجود در آمالگام، استفاده از کامپوزیت به عنوان راه حل دیگر پیشنهاد می ‌شود.
• احتمال پوسیدگی مجدد دندان: در صورتی که احتمال پوسیدگی مجدد دندان وجود داشته باشد، استفاده از آمالگام که به ‌صورت مهر و موم شونده است، توصیه می‌ شود. آمالگام فضای میکروسکوپی را پر کرده و از تجمع پلاک و باکتریه ای عامل پوسیدگی جلوگیری می ‌کند.
• در معرض دید بودن ترمیم: اگر دندان ترمیم شده در معرض دید قرار دارد، استفاده از کامپوزیت که همرنگ دندان است، زیبایی بیشتری به دندان می ‌بخشد.

به‌ طور کلی، انتخاب میان آمالگام و کامپوزیت باید با توجه به نیازها و وضعیت خاص دندان فرد انجام شود. هر کدام از این مواد دارای مزایا و معایبی هستند که باید در نظر گرفته شوند.

آسیب های جدی و قابل توجه (همراه با عفونت) کدامند؟

دندان ها از بخش ها و اجزای مختلفی تشکیل شده اند. در ساده ترین حالت اگر بخواهیم یک دندان را لایه بندی کنیم، خواهیم گفت که دندان 3 لایه دارد. از بیرون به داخل این سه لایه عبارتند از:

• مینا (بخش سفید و بسیار سخت دندان که تاج دندان را پوشانده)
• عاج یا دنتین (یک لایه نرم زیر مینای دندان به رنگ تقریبا زرد یا قهوه ای روشن که به دلیل وجود پایانه های حساس به درد، سرما و گرما و … است)
• پالپ (داخلی ترین لایه دندان که شامل عروق خونی، اعصاب و سایر بخش های زنده دندان است)

زمانی که آسیب دندانی از 2 لایه خارجی یعنی مینا و عاج عبور کند و به پالپ برسد ما معمولا دندان درد شدید و خسته کننده ای احساس می کنیم. اگر پالپ آلوده یا عفونی شود ابتدا باید آن را عصب کشی کرد.

کدام مشکلات باعث آلوده شدن پالپ دندان می شوند؟

• پوسیدگی شدید و عمقی همراه با عفونت دندان
• شکستگی شدید و عمقی
• از دست رفتن بخش زیادی از تاج دندان
• پوسیدگی ریشه دندان

مهمترین ترمیم های مورد نیاز بعد از عفونت دندان کدامند؟

1. درمان ریشه (عصب کشی دندان)

بهترین روش ترمیم دندان هایی که دچار عفونت شده در وهله اول عصب کشی یا درمان ریشه است. اگر درمان ریشه صورت نگیرد عفونت تمام پالپ را فرا می گیرد و باعث ایجاد آبسه دندان و لثه، عفونت استخوان و سرایت عفونت به سایر بخش های دیگر بدن می شود.

یک متخصص درمان ریشه (یا یک دندانپزشک عمومی) برای عصب کشی ابتدا دندان را بی حس کرده و سپس پوسیدگی آن را برمیدارد. سپس با کمک دریل های ظریف دندانپزشکی، بخش آلوده دندان را خارج کرده و به ترمیم دندان پوسیده می پردازد. در نهایت داخل دندان را با ماده خاصی پر می کنند و آماده پر کردن، بیلداپ یا روکش دندان می شود.

2. پر کردن دندان عصب کشی شده

در بیشتر مواردی که دندان دچار عفونت می شود، ترمیم دندان پس از عصب کشی پر کردن ساده است. دندانپزشک با کمک موادی مانند کامپوزیت یا آمالگام یا سایر مواد پر کننده، دندانی که عصب کشی شده را پر می کند. اینکار چند روز تا چند هفته پس از درمان ریشه انجام می شود.

3. بیلداپ و بازسازی دندان

بیلداپ تقریبا بهترین روش ترمیم دندان بعد از عصب کشی یا درمان ریشه است. این درمان در واقع جدیدترین روش ترمیم دندان به شمار می رود. در این روش بدون آنکه نیازی به تراشیدن دندان باشد، تاج دندان را با کمک موادی همچون کامپوزیت و آمالگام بازسازی می کنند.

فرآیند بیلداپ دندان ممکن است کمی زمانبر باشد اما در نهایت شکل طبیعی و مستحکمی از دندان ایجاد می کند. در واقع دندانپزشکان با کمک این روش ترمیمی، نه تنها شکل و ظاهر طبیعی به دندان ها می‌بخشند بلکه باعث بازگشت دندان ها به چرخه عملکرد (کمک به تکلم و جویدن غذا) نیز خواهند شد.

4. روکش دندان

روکش دندان آخرین راه حل ترمیم دندان آسیب دیده است. زمانی که با هیچکدام از روش های دیگر نتوان دندان ها را احیا و بازسازی کرد، دندانپزشکان به عنوان آخرین راه حل دست به دامان روکش دندان می شوند.

روکش ها در واقع پروتزهای دندانی هستند که جایگزین تاج دندان آسیب دیده ما می شوند. از این تاج های مصنوعی معمولا بعد از ترمیم های گسترده و عمیق دندانی مانند درمان ریشه (عصب کشی) استفاده می شود. امروزه تلاش می شود به جای روکش ها، تا آنجا که مقدور است دندانِ درمانِ ریشه شده را با بیلداپ، بازسازی کنند و اگر چنین نشد، دندان را روکش کنند.

روکش ها انواع مختلفی دارند و طی یک فرآیند تهاجمی نصب می شوند. برای نصب این پروتزها لازم است که دور تا دور تاج دندان خودمان را به اندازه 2 میلی متر تراش دهیم (حتی اگر مینا سالم باشد). این در حالی است که ترمیم دندان با بلیداپ روشی کاملا محافظه کارانه و بهتر برای ترمیم دندان های عصب کشی شده است.

آسیب های غیرقابل بازگشت

گاهی اوقات دندان پوسیده است و به دلیل پوسیدگی گسترده، بخش هایی از آن از دست رفته یا شکسته است. مثلا ممکن است از دندان فقط ریشه باقی مانده و پالپ دندان نیز دچار عفونت شده باشد. در چنین مواردی ترمیم دندان به روش های معمولی پاسخگو نیست و پس از درمان ریشه دندان باید کشیده شود.

دندان های آسیاب معمولا به این شکل هستند. به دلیل اینکه دسترسی به آن ها دشوار است و به طور معمول نمی توان آن ها را مانند دندان های جلو مشاهده کرد، ممکن است بیشتر دچار آسیب گسترده و غیر قابل بازگشت شوند.

پس از کشیدن دندان های آسیب دیده (که قابل ترمیم نیستند)، باید جای آن ها را با انواع پروتز دندان پر کرد. برخی از مهمترین و البته بهترین جایگزین های دندان های غائب و کشیده شده ایمپلنت دندان، دندان مصنوعی و بریج دندان هستند. که در مقالات جداگانه به آن پرداخته شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش های جایگزین دندان روی لینک های مشخص شده کلیک کنید.

آیا ترمیم دندان در خانه امکان پذیر است

توصیه های بی شماری برای ترمیم دندان در خانه شنیده می شود؛ و گاها در اینترنت مقالات زیادی درباره روش های ترمیم دندان در خانه دیده می شود، از گرداندن روغن در دهان گرفته تا قرار دادن سیر بر روی دندان و… همگی به عنوان روش های خانگی شناخته می شوند. اما این روش ها تنها به کاهش درد یا رفع جزئی مشکل دندان کمک می کند. مشکلاتی مانند پوسیدگی و یا از بین رفتن ریشه هرگز با روش های خانگی قابل رفع نیست و باید توسط دندانپزشک برطرف شود.

---

مراقبت های بعد از زیبایی دندان 

• اولین قدم بعد از ترمیم عدم جویدن غذا در ناحیه ترمیمی به مدت ۲۴ ساعت است.
• به خاطر استفاده از ماده بی حسی ممکن است حدود چند ساعت اطراف دندانتان بی حس باشد؛ پس مراقب باشید لب، گونه یا زبان خود را گاز نگیرید.
• تجربه کمی ناراحتی بعد از ترمیم کاملا طبیعی است. حتی ممکن است تمایل خود را نسبت به غذا خوردن از دست دهید.
• برای احساس راحتی بیشتر می‌توانید با مشاوره دندانپزشک خود داروی مسکن استفاده کنید.
• اگر احساس کردید بافت اطراف دندان ترمیم شده کمی تحریک شده و با درد همراه است؛ با آب گرم و نمک دندان و لثه های خود را برای چند روز شستشو دهید. این کار به کاهش حساسیت بسیار کمک می کند.
• حدود دو هفته بعد از ترمیم دندان ممکن است دندان ها به گرم یا سرد شدن واکنش نشان دهند. پیشنهاد می کنیم، در دوره بهبودی از خوردن غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد پرهیز کنید.

---

پاسخ به سوالات متداول درباره ترمیم دندان در دندانپزشکی